جمعآوری، تحلیل و بازنمایی داده‌ها
در دنیای هوش مصنوعی، به ویژه در حوزه مدل‌های زبانی بزرگ (LLMs)، بحث پیرامون قابلیت‌های فراتر از صرفاً تولید متن، مانند «تفکر» و «استنتاج»، به‌طور فزاینده‌ای داغ شده است. با پیشرفت‌های چشمگیر در معماری و روش‌های آموزش این مدل‌ها، پرسش اساسی این است که آیا مدل‌هایی که به نظر می‌رسد فرآیندهای شبه‌تفکر را از خود نشان می‌دهند، واقعاً قادر به استنتاج منطقی هستند یا خیر. این مقاله به بررسی این پرسش و ابعاد مختلف آن می‌پردازد.
در دنیای پیچیده و پویای بازارهای مالی، اغلب تصور بر این است که تصمیمات سرمایه‌گذاری بر پایه تحلیل‌های منطقی، اطلاعات دقیق مالی و ارزیابی‌های عقلانی از ریسک و بازده شکل می‌گیرد. با این حال، واقعیت بازارهای مالی فراتر از معادلات ریاضی و مدل‌های اقتصادی صرف است. بازارهای مالی، صحنه‌ای پویا از تعاملات انسانی هستند که در آن احساسات، هیجانات، باورها و رفتار جمعی نقش بسزایی در تعیین قیمت‌ها و روند بازار ایفا می‌کنند. ظهور و توسعه حوزه رفتارشناسی مالی (Behavioral Finance) در دهه‌های اخیر، دریچه‌ای نو به سوی درک این جنبه انسانی و اجتماعی بازارهای مالی گشوده است. در این میان، رفتارشناسی اجتماعی مالی (Social Behavioral Finance) به عنوان شاخه‌ای تخصصی‌تر، بر تأثیر متقابل رفتار اجتماعی و پویایی بازارهای مالی تمرکز دارد.
مدل‌های زبانی بزرگ (LLMs) به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین دستاوردهای هوش مصنوعی در سال‌های اخیر، توجه بسیاری را به خود جلب کرده‌اند. این مدل‌ها که بر پایه شبکه‌های عصبی عمیق و حجم عظیمی از داده‌های متنی آموزش داده شده‌اند، قادر به تولید متن با کیفیت بالا، پاسخگویی به سوالات پیچیده، ترجمه زبان‌ها و انجام طیف وسیعی از وظایف دیگر هستند. با این حال، یکی از بحث‌های داغ و چالش‌برانگیز در مورد این مدل‌ها، مسئله شناخت (cognition) است. آیا این سیستم‌های پیچیده صرفاً تقلید ماهرانه از زبان انسان را انجام می‌دهند یا اینکه به نوعی از درک، فهم و حتی تفکر دست یافته‌اند؟ این مقاله به بررسی عمیق‌تر این پرسش می‌پردازد و ابعاد مختلف مسئله شناخت در مدل‌های زبانی بزرگ را مورد بحث قرار می‌دهد.
داستان «حی بن یقظان» اثر ابن طفیل، فیلسوف و پزشک اندلسی قرن دوازدهم میلادی، نه تنها یک اثر برجسته در تاریخ فلسفه اسلامی محسوب می‌شود، بلکه به عنوان یک آزمایش فکری جذاب در زمینه معرفت‌شناسی و رشد شناختی نیز قابل بررسی است. این داستان، سرگذشت کودکی را روایت می‌کند که به طور اسرارآمیزی در جزیره‌ای دورافتاده و بدون هیچگونه ارتباط با انسان‌های دیگر رشد می‌کند. حی بن یقظان به تنهایی و از طریق تعامل مستقیم با طبیعت، به تدریج دانش و فهم عمیقی از جهان پیرامون خود کسب می‌کند. در این مقاله، تلاش خواهیم کرد تا با نگاهی به دستاوردهای علوم شناختی معاصر، به بررسی و تحلیل مراحل رشد شناختی حی بن یقظان و ارتباط آن با مفاهیم و نظریه‌های این حوزه بپردازیم.
ادامه خواندن “حی بن یقظان و علوم شناختی”نوشتن، مهارتی اساسی و منحصربه‌فرد انسانی، فراتر از صرفاً ثبت کلمات بر روی کاغذ یا صفحه نمایش است. این عمل پیچیده، مجموعه‌ای از فرایندهای ذهنی را درگیر می‌کند که تاثیرات عمیق و چندگانه‌ای بر مغز انسان بر جای می‌گذارد. از بهبود عملکرد شناختی گرفته تا تقویت هوش هیجانی و حتی کاهش استرس، نوشتن به عنوان یک ابزار قدرتمند برای ارتقای سلامت و کارایی مغز شناخته می‌شود. در این مقاله به بررسی جامع این تاثیرات خواهیم پرداخت.
ادامه خواندن “تاثیر نوشتن بر مغز انسان”بلوف، به عنوان یک تاکتیک استراتژیک، قدمتی به اندازه تاریخ تعاملات انسانی دارد. از میدان‌های نبرد و میزهای مذاکره تا عرصه بازی‌های فکری و روابط اجتماعی، توانایی فریب دادن حریف و پنهان کردن نیت واقعی، همواره مزیتی قدرتمند محسوب شده است. در دنیای امروز که تعاملات پیچیده‌تر و داده‌ها حجیم‌تر شده‌اند، نیاز به روش‌های دقیق‌تر و کارآمدتر برای تشخیص بلوف بیش از پیش احساس می‌شود. ظهور الگوریتم‌های هوشمند، دریچه‌ای نو به این حوزه گشوده و امکان تحلیل و شناسایی الگوهای ظریف رفتاری و کلامی را فراهم آورده است که پیش از این از چشم انسان پنهان می‌ماند.
ادامه خواندن “الگوریتم‌های هوشمند تشخیص بلوف و کاربرد آن‌ها”رابطه بین زبان و تفکر یکی از پرسش‌های بنیادی و دیرینه در حوزه علوم شناختی بوده است. اینکه آیا زبان صرفاً ابزاری برای بیان اندیشه‌ها است یا اینکه خود زبان به نحوی ساختار و ماهیت تفکر را شکل می‌دهد، موضوعی است که ذهن فیلسوفان، روانشناسان و زبان‌شناسان بسیاری را به خود مشغول کرده است. بررسی این رابطه از آن جهت اهمیت دارد که نه تنها درک ما از ماهیت ذهن انسان را عمیق‌تر می‌سازد، بلکه پیامدهای قابل توجهی در زمینه‌هایی همچون آموزش، هوش مصنوعی و درک اختلالات زبانی و شناختی دارد. در این مقاله، به معرفی و بررسی برخی از نظریه‌های شاخص شناختی که به این رابطه می‌پردازند، خواهیم پرداخت و دیدگاه‌های متفاوت و گاه متضاد مطرح شده در این زمینه را مورد بحث قرار خواهیم داد.
ادامه خواندن “معرفی نظریه‌های شاخص شناختی مربوط به زبان و تفکر”زبان به عنوان یکی از پیچیده‌ترین و منحصربه‌فردترین توانایی‌های انسان، همواره موضوعی جذاب برای پژوهشگران علوم شناختی، عصب‌شناسی، و زبان‌شناسی بوده است. در این میان، این پرسش مطرح می‌شود که آیا مغز انسان در فرآیند تولید و درک زبان، نقش یک درون‌یاب زبانی (Linguistic Interpolator) را ایفا می‌کند؟ به عبارت دیگر، آیا مغز با استفاده از داده‌های ناقص یا محدود، توانایی پر کردن خلأهای زبانی و پیش‌بینی ساختارهای گفتاری یا نوشتاری را دارد؟ این مقاله با بررسی سازوکارهای عصبی، روانشناسی زبان، و شواهد تجربی، به تحلیل این فرضیه می‌پردازد.
ادامه خواندن “آیا مغز انسان یک درون‌یاب زبانی است؟”مفهوم بازی مجموع-صفر یکی از مفاهیم بنیادین در نظریه بازی‌ها است که به توصیف موقعیت‌هایی می‌پردازد که در آن، دستاورد یک طرف، مستقیماً با زیان طرف دیگر مرتبط است. در این نوع بازی‌ها، مجموع سود و زیان همواره برابر با صفر است، به این معنی که هر آنچه یک بازیکن به دست می‌آورد، بازیکن دیگر از دست می‌دهد. این مدل ساده اما قدرتمند، می‌تواند به ما در درک پویایی‌های رقابتی در بسیاری از جنبه‌های زندگی، از جمله تعاملات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کمک کند. با این حال، وقتی از دریچه اخلاق و به‌ویژه تضاد منافع به بازی‌های مجموع-صفر نگاه می‌کنیم، مسائل پیچیده‌تر و ظریف‌تر می‌شوند.
ادامه خواندن “نگاهی به تضاد منافع و اخلاق از دریچه بازی‌های مجموع-صفر”کتاب «زبان و تفکر» اثر برجسته روانشناس نامدار روس، لِف سمیونوویچ ویگوتسکی، نه تنها یکی از بنیادین‌ترین آثار در حوزه روانشناسی رشد و شناختی به شمار می‌رود، بلکه تأثیری شگرف بر حوزه‌هایی چون آموزش و پرورش، زبان‌شناسی، علوم اعصاب و مطالعات فرهنگی نیز بر جای گذاشته است. ویگوتسکی در این کتاب که در واقع مجموعه مقالات و سخنرانی‌های وی است، به بررسی عمیق و دقیق رابطه دیالکتیکی بین زبان و تفکر می‌پردازد و نظریه‌ای جامع و بدیع در خصوص منشأ اجتماعی و فرهنگی کارکردهای عالی ذهنی ارائه می‌دهد. این اثر در زمان انتشار اولیه خود در دهه ۱۹۳۰ با استقبال چندانی روبرو نشد، اما پس از ترجمه به زبان انگلیسی در دهه ۱۹۶۰، به تدریج جایگاه واقعی خود را در دنیای علم بازیافت و به عنوان یکی از متون کلیدی در روانشناسی مدرن شناخته شد.
ادامه خواندن “ویگوتسکی در کتاب زبان و تفکر چه می‌خواهد بگوید؟”